 |
| TARİHTE KESİŞEN YOLLAR VE "YAŞAM TESADÜFLERİ SEVER" TARSUS'TA ATATÜRK, MUAFFAK UYGUR CADDELERİ VE İSMET PAŞA MAHALLESİ BİR TABELADA |
1894 senesinde yapılmış Hacıbeyzade Ziya beyin tarihi konağının merdivenlerini tırmanırken Atatürk döneminin ve Tarsus tarihinin saygın isimlerinden Muvaffak Ziya “Uygur” beyin yaşam öyküsünü, birinci ağızdan, oğlu Turhan Uygur’dan dinleyeceğim, o dönem fotoğraf ve anılarına dokunma imkanı bulacağım için çok heyecanlıydım…
 |
| HACIBEYZADE ZİYA BEY KONAĞINDA ZİYA BEYİN TORUNU TURHAN UYGUR OĞLU İLE |
Turhan beyin çok değerli kitap ve eserlerle dolu kütüphane ve çalışma odasında gerçekleştirdiğimiz sohbette, gösterdiği her fotoğrafın özel bir hikayesi vardı ve ben tarihin akışına büyük bir tutku ile kendimi öylesine kaptırmıştım ki, ev sahibesi Ayhan hanımın özenle hazırladığı ikramlarını tadamadığım gibi, ikramlarının yanında sunduğu birinci çayımı soğuttum, ikincisini de elimle çarparak yerlere dökünce çok utandım…
 |
| MUVAFFAK "ZİYA" UYGUR SELANİK FECR-İ ATİ OKULU ÖĞRENCİSİ |
Muvaffak Ziya bey “soyadı kanunu çıkıncaya kadar baba adı ile anılıyordu” 1899 yılında “Hacıbeyzade Ziya beyin oğlu” olarak Tarsus’ta doğmuş, 11 yaşında Selanik’te Fevzi Ati okulunda “lise dengi okul” yatılı okurken, 2 yıl sonra, Balkan Harbi çıkınca okula ara vermek zorunda kalmış, harpten sonra Adana Erkek Lisesi’nde öğrenimine devam etmiş. Askerliğini Pozantı’da yapmış ve Cumhuriyet’ten sonra Türkocağı İlkokulu’nda fahri olarak öğretmenlik yapmış. Bu arada babası ile Sadık beyin "Eliyeşil" ortak olduğu Çağlayan un fabrikasında yönetici olarak çalışmış.
 |
| MUVAFFAK UYGUR BEY EŞİ FİTNAT HANIM İLE |
1923 yılında fotoğraflarından tespit ettiğim kadarı ile çok güzel ve zarif bir hanımefendi olan Fitnat hanım ile evlenmiş. 3 erkek ve bir kız çocuğu olmuş. İkiz oğulları Orhan ve Turhan, bir saat ara ile dünyaya gelmişler ve 40 günlük iken babalarının kucağında bir fotoğrafları var. Bir diğer aile fotoğrafında ise Muvaffak bey eşi ve çocukları ile beraber…
 |
| MUVAFFAK UYGUR EŞİ VE ÇOCUKLARI İLE |
O yıllarda fotoğraf çektirmek başlı başına bir özen ve uğraş istiyor, ama çağdaş ve modern bir insan olan Muvaffak Uygur, teknolojiyi yakından izliyor ve o günün şartlarının el verdiği kadarı ile zamanı, gelecek için sabitlemeyi ve bunun için de fotoğraf çekmeyi çok seviyor.. Günümüzde cep telefonları ile her olayı fotoğraflayabildiğimizi, yapılan selfie’leri düşünerek gülümsedim. Sohbet sonunda da cep telefonumla Uygur ailesini bir çok fotoğrafla kolaylıkla görüntülemiştim…
Turhan bey ikiz kardeşi Orhan bey ile yaşamları boyunca hiç ihtilafa düşmediklerini, hep birbirleri ile uyum içinde büyüdüklerini anlatıyor, aile içinde aldıkları çağdaş ve bilinçli aile terbiyesinin sonucu olmalı diye düşünüyorum, birbirlerinden hiç ayrılmamışlar, askerliklerini bile birlikte yapmışlar, bu arada yaşamlarını renklendiren mizah dolu ikiz kardeş anılarını da gülerek dinliyorum…
 |
| BİR AİLE FOTOĞRAFI HACIBEYZADE ZİYA BEY, ŞADİ ELİYEŞİL, DR. ALİ TARS "Atatürk'ü evinde konuk etmişti" MUVAFFAK UYGUR BEY VE EŞİ VE MUVAFFAK UYGUR BEYİN ANNESİ.. |
Tarsus tarihi ile ilgili kitaplarda Muvaffak Uygur’un Belediye başkanlığı dönemini anlatan bölümde şöyle yazıyor;
"……1927 yılında Hakkı bey (Ramazanoğlu) milletvekili seçilince, Muvaffak Ziya bey Tarsus Belediye Reisliği'ne getirildi. Belediye Reisliği yıllarında Tarsus için çok önemli hizmetlerde bulunmuştur. Muvaffak Uygur Tarsus’ta 1927-1938 yılları arasında üç dönem ve 1942 – 1947 yılları arasında da bir dönem olmak üzere, 4 dönem belediye başkanlığı yapmıştır.
1927 yılında aldığı başkanlığı 1938’de Dr. Celal Ramazanoğlu’na devretti. 1942 yılında tekrar Belediye Başkanı olarak seçildi. 1942 yılında başkanlığı bıraktı. Yaptığı dört dönem belediye başkanlığı ile Tarsus tarihinde hizmet yönünden en ünlü belediye başkanıydı.
 |
| ÇOK ÖZEL BİR BELGE VE ANI "TURHAN UYGUR BEYİN AÇIKLAMASI İLE O YILLAR BELEDİYE BAŞKANLARINA "ŞARBAY" DENİLDİĞİNİ ÖĞRENİYORUM." |
 |
| MUVAFFAK UYGUR İKTİSAT BAKANI ŞAKİR KESEBİR VE KADRİ RAMAZANOĞLU İLE BİRLİKTE |
 |
| 28 12. 1940 CUMHURİYET HALK PARTİSİ 5. OLAĞAN KONGRESİ TARSUS CHP İLÇE BAŞKANI MUVAFFAK UYGUR OTURANLARDAN SOLDAN ÜÇÜNCÜ |
 |
 |
| MERSİN BELEDİYE BAŞKANI MİTHAT TOROĞLU VE ADANA BELEDİYE BAŞKANI CEMAL BERİKER İLE.. |
 |
| DÖNEMİN MERSİN VALİSİ RÜKNETTİN NASURİOĞLU İLE |
ÖNEMLİ BAZI HİZMETLERİ
- Adana caddesini, İstasyon caddesini park yolunu hizmete açtı, parke taş ile döşetti.
- Öğrencilerin okutulması için belediyeden burs verdi.
- Tarsus’a modern bir mezbaha kazandırdı,
 |
MEZBAHA AÇILIŞI   |
- 1933 yılında Cumhuriyet’in 10. yılı onuruna yaptırılan Tarsus Parkı’nı hizmete açtı. Atatürk’ün Tarsus’a gelişlerinde O'nu bu parkta ağırladı, Atatürk bu parkı çok sevmiş ve beğenmişti.
 |
| TARSUS PARKI |
 |
| MUVAFFAK UYGUR TARSUS PARKI'NDA. |
 |
| MUSTAFA KEMAL TARSUS ŞELALE PARKI'NDA 18. MART. 1923 |
 |
| MUVAFFAK UYGUR OBJEKTİFİNDEN ATATÜRK VE LATİFE HANIM TARSUS ŞELALE PARKINDA |
- Yine Cumhuriyet’in 10. yılı onuruna bir Rus mimara yaptırılan görkemli Şar Sinema ve Tiyatro’su açıldı.
 |
| ŞAR "BELEDİYE" SİNEMA VE TİYATROSU |
- Cumhuriyet alanı yanındaki tepe üzerine itfaiye kulesi yapıldı ve itfaiye teşkilatı geliştirildi.
 |
| BİR MİLLİ BAYRAMDA TARSUS'LULAR İTFAİYE KULESİNDE |
- Tarsus merkezinde bulunan “Yılancı mezarlığı” kaldırıldı, yeni yapılan “Şehir Mezarlığı"na taşındı. Bu alan genişletilerek Cumhuriyet alanı adı verildi ve bayram kutlamaları bu alanda gerçekleştirilmeye başlandı.
 |
| CUMHURİYET ALANI'NDA GENÇLİK VE SPOR BAYRAMI GÖSTERİSİ |
- 1932’den önce meydana gelen kuraklık sebebi ile çok zor duruma düşen Tarsus halkına gıda ve tedavi yardımı yapıldı.
- Ankara'nın şehir planını yapan, dünyaca ünlü şehir plancısı, mimar Alman Herman Jansen’i davet ederek Tarsus şehir planını yaptırdı.
 |
| ALMAN HERMAN JANSEN İLE TARSUS ŞEHİR PLANI HAKKINDA TOPLANTI |
 |
| TARSUS BELEDİYE BAŞKANI MUVAFFAK UYGUR, HERMAN JANSEN, MERSİN BELEDİYE BAŞKANI MİTHAT TOROĞLU |
- İçme suyu tesisi temeli 1936 yılında atıldı,
- 1937 senesinde Tarsus Halk evi açıldı.
- Türk Hava Kurumu’na 46 no’lu TARSUS adını taşıyan Fransız malı Bruguet marka uçak Tarsus adına bağışlandı.
 |
| BİR AÇILIŞ TÖRENİNDE KONUŞMA YAPARKEN |
Bir ara Tarsus'a gelen ünlü şair Behçet Kemal Çağlar, Muvaffak Uygur'dan ve başarılı çalışmalarından öylesine etkileniyor ki sohbet ederlerken, hemen Tarsus için bir şiir karalayarak, Muvaffak Uygur için imzalayıp, ona armağan ediyor......
 |
| BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR İLE TARSUS PARKI'NDA |
"yazım dili orijinalinin aynısıdır."
TARSUS'TA
Gündelik derdlerim ! hey!..İçimde artık susun,
Halkı ve tarihi ile başbaşayım Tarsus’un…
Yurddan, Ulustan başka Türk kime tapabilir?
Kendini yeni baştan yuğrup yapabilir.
İnsan burada birkaç gün tabiata bakarak:
Durulmak, Berdan gibi yer yer taşıp akarak:
İmrenmek, yeni baştan Toroslarda görerek.
Kafa tutmak ve alnı akpak olmak ne demek;
Dalıp Çukurova’ya kavramak enginliği;
Tanımak, köy köy gezip gönülce zenginliği.
Anlamak alınteri, göz yaşı ne; aslından;
Tabiatı tam görmek ve gelmemek amana;
Bir tahtacı köyünde kavuşmak bir Şamana,
Silkinmek beş on asrın bir daha tozlarından…
Göğsü kabarmış emin, bu günden ve yarından
Kalbini tutar gibi iç cebeli sürmek;
Atatürk’ün resmini öpüp başa götürmek..
Her davada yeni bir hız bekleriz senden biz:
Tarsus ey güneydeki uyanık nöbetçimiz !
Şimdi de davamızın sen en ön safında dur;
Düşman fikir geçirtmez bir Gülek Boğazı kur,
Ardına çekilmesin hepsi ayrı siperin;
Kaynaşsın, benimsesin birbirini erlerin,
Yarın, hem de çok çabuk gelsin artık bu yarın,
Her yerde Türk dilini işitsin kulakların.
Gayrısı, faydası bir, dileği, duygusu bir.
İnsanların dilinde ayrılık ne demektir;
Gafletten silkinmenin sırasıdır Etili,
Boynuna borç, tez elden öğrenmek ana dili;
Budur yurtseverliğin ilk işi, ilk hedefi;
Türk ki bu dünyanın en bulunmaz şerefi.
Hücceti dolduracak kendi gayretin, kendin;
“kaç kişiye öğrettin ve kaç ayda öğrendin”
Kafamız ve gönlümüz bağlı ise tek inana
Ne demektir ayrılık bu gün mezhepten yana..
Bu köhne sınırları yıkmaya taşmak gerek
Kaynaşmak gerek Tarsus; Tarsus kaynaşmak gerek..
“Atatürk 19 Mart günü sabahın erken saatlerinde kendisini uğurlamaya gelen büyük kalabalığa trenin penceresinden el sallayarak şöyle seslendi; Tarsus’lular, sizleri, ve Tarsus’u hayatım boyunca gönlümde taşıyacağım.!”
 |
| MUSTAFA KEMAL'İN TARSUS'A GİRİŞİ |
 |
| GAZİ MUSTAFA KEMAL TARSUS TREN İSTASYONUNDA... |
 |
| ATATÜRK VE EŞİ LATİFE HANIM TARSUS TREN İSTASYONUNDA TARSUS'LULAR TARAFINDAN ÇOŞKU İLE KARŞILANIRKEN 17 MART 1923 |
Atatürk büyük zaferden altı ay sonra, Fransız işgal kuvvetlerine büyük bir direnişle karşı koyan kahraman Çukurova’lıları görebilmek için güney illerine geziye çıkar, henüz 45 günlük evlidir.
Takvimler 17 Mart 1923 tarihini göstermektedir ve Tarsus’a Atanın bu ilk gelişidir. Tarsusta muhteşem bir törenle karşılanır. Akşam, Latife hanımla birlikte Rasim (Dokur) beyin evinde ağırlanırlar. Rasim bey öğrenimini Sorbonne’da yapmış, bir süre Mısır’da savcılık görevinde bulunmuştur, daha sonra Mısır’daki dokuma fabrikasını Tarsus’a taşıyarak, Tarsus’a yerleşmiştir. Tarsus Fransız işgalinden kurtulduktan sonra fabrikasının bütün makinelerini batı cephesindeki Türk ordusunun çadır bez ve elbise ihtiyacını karşılamak için gece gündüz çalıştırmıştır.
Mustafa Kemal ve Latife hanım, o gece kendileri için özenle hazırlanan görkemli bir taş binada kalırlar. Bu bina, sonraki yıllarda Halk evi, CHP ilçe binası ve belediye binası olarak kullanılır. Tarsus kaymakamı evin hazırlanması için Dr. Ali Tars ve eşi Nimet hanımdan yardım ister. Birkaç ay sonra evlenecek olan Muvaffak Ziya “Uygur” İstanbul’dan aldırdığı yatak odası takımını evinden getirterek yatak odasının tefrişinin yapılmasın sağlar..
Ertesi sabah, Mustafa Kemal ve beraberindekiler Şelale çay bahçesinde ağırlanırlar. Mustafa Kemal onu çok seven halkının, Tarsus’luların arasındadır …
Atatürk Tarsus'a beşinci ve son kez 23 mayıs 1938 günü yine trenle gelir, Ulu Önderi kaymakam Mehmet Ali Oran, Belediye Başkanı Muvaffak Uygur, Garnizon komutanı, belediye meclis üyeleri ve Tarsus'lular çoşku ile karşılar, Tarsus Parkı'nda Tarsus halkı ile buluşur, Bu görüşme hüzünlü bir veda gibidir....
 |
| HASTA VE YORGUN... ATATÜRK'ÜN TARSUS'A SON ZİYARETİ... |
 |
ATATÜRK TARSUS'A SON GELİŞİNDE TARSUS PARKI'NDA TARSUS'LULARLA SOHBET EDERKEN 23. MAYIS. 1938 |
Atatürk'ün Tarsus'a gelişi ile ilgili çekilen fotoğraflar arasında dikkatle Muvaffak Uygur beyi aradım, bulamayınca Turhan beye nedenini sordum, gülümseyerek yanıtladı. Çünkü neredeyse tüm fotoğrafları Muvaffak bey çekmişti, tarih kitaplarındaki Atatürk’ün Tarsus ziyaretleri ile ilgili tüm fotoğraflar onun fotoğraf arşivindendi. Gözlerim dolarak önümdeki orijinal Atatürk fotoğraflarına baktım, Muvaffak Uygur'un ailesine bıraktığı en değerli mirastı bu fotoğraflar....
 |
| CUMHURİYET'İN KURULUŞUNUN 15. YILI TARSUS'TA COŞKU İLE VE GÖRKEMLİ TÖRENLERLE KUTLANIR. MUVAFFAK UYGUR ATATÜRK'E KUTLAMA TELGRAFI GÖNDERİR. ATATÜRK TELGRAFLA YANIT VERİR. "SİZE DE KUTLU OLSUN" |
Muvaffak Uygur Milli bayramlarda da tüm töreni film olarak kamera ile kaydeder, Almanya’ya göndererek banyo edilmesini sağlarmış. Tabii, dönemin şartları gereği filmler sessiz, ama tarihe o günlerin not düşülmesi açısından, bence o filmler çok önemli ve paha biçilmez....
 |
| TARSUS'TA BİR MİLLİ BAYRAM KUTLAMASI |
Hele günümüzde artık Milli Bayramların resmi olarak kutlanılmasının yasaklandığını, Atatürk Anıtları'na devletin kurucusuna minnettarlık amacı ile sunulan çelenklerin bile engellendiğini düşünecek olursak, Muvaffak beyin yaptığı müthiş bir özveri, Cumhuriyet ve Atatürk sevgisi…
13 Nisan 1959 senesinde Tarsus’ta yaşamını yitiren Atatürk ve vatan sevdalısı, kendisini doğduğu topraklara hizmete adamış olan Muvaffak Uygur beyefendiyi saygı ve rahmetle anıyorum.
 |
....."VE SONSUZ TEŞEKKÜRLER.... ÇOK ÖZEL BİR BABANIN MİRASI OLAN ANILARINI, ÇOK ÖZEL VE DEĞERLİ FOTOĞRAFLARINI, BELGELERİNİ BENİMLE PAYLAŞTIĞI, KOPYALAYABİLMEM İÇİN BİR SÜRELİĞİNE BEN DE KALMASINA İZİN VERDİĞİ İÇİN SAYIN TURHAN UYGUR'A, KONUKSEVERLİĞİ İÇİN GERÇEK BİR ATATÜRK KIZI OLAN SEVGİLİ AYHAN UYGUR'A.. BENİM İÇİN ÇOK GÜZEL ANILARLA DOLU, ÇOK ÖZEL BİR GÜNDÜ... |
